Ăn khế trả vàng [Truyện cổ tích]

Xưa có một gia đình nọ, người cha và người mẹ mất sớm để lại hai anh em sống với nhau. Mặc dù là hai anh em ruột nhưng tính tình hai người thì lại trái ngược nhau. Người anh thì bản tính tham lam ích kỉ, người em thì ngược lại hiền lành chất phác và luôn biết nhường nhịn.
Sau một thời gian sống cùng nhau sau khi cha mẹ mất thì người anh lấy vợ, cũng kể từ khi đó người anh muốn ở riêng chứ không muốn ở cùng với em nữa nên anh ta quyết định phân chia tài sản mà cha mẹ để lại.
Đúng là “Giang sơn khó đổi, bản tính khó rời”, với bản chất tham lam của mình người anh đã nhận về mình hết nhà cửa, ruộng vườn, trâu bò mà cha mẹ để lại, anh ta chỉ chia cho người em một mảnh vườn nhỏ, trong vườn có một cây khế ngọt.

Vì quá hiền lành, không tham lam và cũng không muốn vì tài sản tiền bạc mà mất đi tình cảm anh em, người em vẫn vui vẻ nhận lấy mảnh vườn, dựng một túp lều nhỏ và hàng ngày chăm sóc tưới bón cho cây. Để có thêm tiền bạc nuôi thân, người em còn đi làm mướn cho một số gia đình giàu có trong làng.
Quả thật trời không phụ lòng người, cũng nhờ công sức chăm bón của người em mà năm đó cây khế trong vườn rất sai trái, quả nào quả nấy cũng mọng nước và vàng ruộm. Người em rất phấn khởi và hàng ngày trẩy khế mang đi bán để kiếm thêm tiền đong gạo.
Cũng vì cây sai trái quá nên bỗng một hôm có một con chim Phụng Hoàng rất to từ đâu bay tới ăn khế. Thấy chim ăn trái người em liền cầm lấy một cây gậy để đuổi chim bay đi. Người em nói:
- Này chim, Tài sản của ta chỉ quý giá mỗi cây khế ngọt này, nhờ có nó mà ta có tiền để đong gạo ăn hàng ngày, nay ngươi ăn hết khế của ta thì ta biết lấy gì để sống, nếu ngươi muốn ăn thì hãy trả lại cho ta một vật gì quý giá.
Chim Phụng hoàng đáp lại:
- Ăn một trái khế trả một cục vàng, may túi ba gang, mang đi mà đựng. ( ăn khế trả vàng )
Hôm sau chim Phụng Hoàng lại tới ăn khế của người em, ăn xong chim bảo người em hãy mang theo một chiếc túi ba gang để chim đèo đi lấy vàng. Chim Phụng Hoàng chở người em trên lưng và bay đi rất xa, bay qua một ngọn núi cao, qua một vùng biển rộng. Cuối cùng chim đáp lại một hòn đảo hoang chứa đầy vàng bạc và châu báu. Người em lấy đủ số vàng bạc vào chiếc túi ba gang và bảo chim trở về nhà.
Cũng kể từ khi đó, người em có tiền bạc nên trở nên giàu có, vì tiền bạc nhiều mà ăn cũng chẳng hết, người em lấy một số ra để giúp đỡ những người nghèo trong vùng. Ai ai cũng yêu quý người em vì tính tình tốt bụng lại biết giúp đỡ người.
 

Người anh thấy người em giàu có bất thường nên mon men sang hỏi chuyện người em. Người em kể lại cho người anh nghe câu chuyện mình được Phụng Hoàng trở đi lấy vàng ở hòn đảo nọ. Nghe xong lòng tham người anh lại nổi lên, anh ta bàn tính và bảo người em đổi mảnh vườn cho mình, anh ta sẽ trao lại cho người em số ruộng vườn của anh ta cho người em. Người em nghe anh nói vậy cũng vui vẻ đổi cho anh ngay.
Khi thấy người em đồng ý chuyển nhà, người anh hí hửng trong bụng và lập tức thu dọn đồ đạc chuyển sang nhà người em để chờ đến mùa khế năm sau đòi chim Phượng Hoàng đưa đi lấy vàng. Vào mùa năm sau,cây khế vẫn tiếp tục sai trái và chim Phượng Hoàng lại bay tới để ăn khế. Lần này người anh cũng giả nghèo giả khổ khóc lóc kêu than với Phượng Hoàng, chim bèn nói: "Ăn một qủa, trả cục vàng May túi ba gang, mang theo mà đựng"
Người anh mừng quá, giục vợ may túi không phải 3 gang mà là 12 gang để đựng được nhiều vàng. Hôm sau chim Phượng Hoàng đưa người anh đi lấy vàng. Vừa đến nơi, người anh đã vội vàng vơ lấy vàng bỏ vào túi, lại còn giắt thêm đầy vàng bỏ vào người. Chim cố sức bay nhưng đường thì xa mà vàng thì nhiều nên nặng quá. Mấy lần chim bảo người anh vứt bớt vàng đi cho nhẹ nhưng người anh vẫn khăng khăng ôm lấy túi. Chim Phượng Hoàng bực tức, nó nghiêng cánh hất người anh tham lam xuống biển.